تاريخ توليد سيمان در ايران
اينكه از چه تاريخي مصرف سيمان در ايران باب شده است چندان مشخص نيست ولي آنچه كه مسلم است ورود سيمان به ايران توسط بيگانگان بوده است كه از آن براي ساختن بناهايي نظير كليساها و سفارتخانه‌ها و تاسيسات بندري استفاده شده است. با شروع قرن ۱۴ هجري شمسي سرعت گسترش كارهاي زيربنايي، همزمان با تحولات صنعتي جهاني آنچنان گسترده است كه كيفيت و كميت محصولات سنتي ساختماني جواب‌گوي نيازها نبوده است و خصوصاً با شروع احداث راه‌آهن سراسري ضرورت استفاده از سيمان جهت ساخت پل‌ها و تونل‌ها و ايستگاه‌ها كاملاً محسوس‌تر گشت. از آنجايي كه سيمان كالايي ارزان قيمت و سنگين وزن است و مصرف آن وقتي مقرون به صرفه است كه محل توليد و مصرف، حتي‌الامكان نزديك به يكديگر باشند، لذا پس از مدتي كه سيمان وارد مي‌شد تصميم بر اين شد كه با توجه به وفور مواد اوليه سيمان در ايران، از محل عوايد حاصل از قند و شكر اقدام به تاسيس يك كارخانه ۱۰۰تني (روزانه) سيمان بشود. در سال ۱۳۱۰ اين تصميم شروع به عمل شده و مطالعات اوليه زمين‌شناسي منجر به انتخاب محلي واقع در ۷ كيلومتري جنوب تهران آن زمان و در كنار كوه بي‌بي‌شهربانو گرديد. كار احداث اين واحد با سرمايه ۸ ميليون ريالي در بهمن‌ماه ۱۳۱۲ به پايان رسيده و بلافاصله بهره‌برداري از آن آغاز گرديد. (تقريباً ۵۰ سال پس از ژاپن، ۶۰ سال پس از آمريكا، ۷۰ سال پس از آلمان و ۱۰۰ سال بعد از انگليس). با گذشت زمان و فزوني تقاضا براي اين محصول، نياز به كارخانه‌هاي ديگر معلوم و آشكار شد. لذا در تاريخ ۱۳۱۴ كارخانه ديگري با ظرفيت روزانه ۲۰۰ تن خريداري و در سال ۱۳۱۵ در جوار كارخانه قبلي عمليات ساختماني آن شروع و در سال ۱۳۱۶ بهره‌برداري از واحد دوم آغاز شد. شايد لزومي به گفتن ندارد كه ركن اصلي هر بنايي سيمان و خواص معجزه‌آساي آن مي‌باشد و هيچ سازه و بنايي بدون وجود سيمان قابل تصور هم نيست.[۱]
اجزاي تشكيل دهنده سيمان
مصالح آهكي خارجي (حدود ۶۰٪ الي ۶۷٪)
رس (حدود ۳٪ الي ۷٪)
سيليس (۱۷٪ الي ۲۷٪)
اكسيدهاي معدني[۲]
اكسيد آهن (۰/۵٪ الي ۶٪)Fe۲O۳
اكسيد سديم (۰/۲٪ الي ۱/۳٪)Na۲O
اكسيد منيزيم (۰/۱٪ الي ۴/۵٪)MnO
اكسيد پتاسيم (۰/۲٪ الي ۱/۳٪)K۲O
اكسيد آلومينيوم (۳٪ الي ۸٪)Al۲O۳
انواع سيمان
سيمان پرتلند تيپ I
سيمان پرتلند تيپ II
سيمان پرتلند تيپ III
سيمان پرتلند تيپ IV
سيمان پرتلند تيپ V
سيمان پوزولان
سيمان آميخته
سيمان برقي (پرآلومين)
سيمان رنگي
سيمان سفيد
سيمان سرباره‌اي ضد سولفات
سيمان پرتلند آهكي
سيمان بنائي
سيمان نسوز
سيمان چاه نفت
سيمان پرتلند ضدآب
سيمان گوگردي
سيمان باگيرش تنظيم شده[۳]
روشهاي ساخت سيمان
روش تر
روش نيمه تر
روش نيمه خشك
روش خشك[۴]
سيمان برقي
سيمان برقي اگر در مواد اوليه سيمان اكسيد آلومينيم زياد و آهك كم شود سيمان به دست آمده داراي خواصي ممتاز مي‌گردد؛ از اين رو، از ذوب كردن مخلوط بوكسيت و سنگ آهك در كورهٔ برقي در حرارت۱۵۰۰ تا۱۶۰۰ درجه به دست مي آيدكه مدتي آن را به حالت ذوب نگه داشته، به مرور سرد كرده‌اند. اين كار جز با نيروي برق امكان‌پذير نيست. ملات سيمان برقي باد نمي‌كند، زيرا آهك آزاددر آن وجود ندارد؛ بنابراين، در مقابل آب‌هاي سولفات دار و زمين‌هاي گچ دار مقاوم بوده براي سازه‌هاي دريايي نيز بسيار مناسب است. مقدار آب‌هاي لازم براي هيدراته شدن آن تقريبا دو برابر آبي است كه براي سيمان پرتلند لازم است، چون سيمان برقي زود گير است. اين سيمان خيلي سريع مقداري گرما پس مي‌دهد و در درجهٔ گرماي ملات آن نزديك به حد جوش آمدن آب مي‌رسد و به همين دليل سرما در آن چندان تاثيري ندارد.
تاريخ توليد سيمان در ايران
اينكه از چه تاريخي مصرف سيمان در ايران باب شده است چندان مشخص نيست ولي آنچه كه مسلم است ورود سيمان به ايران توسط بيگانگان بوده است كه از آن براي ساختن بناهايي نظير كليساها و سفارتخانه‌ها و تاسيسات بندري استفاده شده است. با شروع قرن ۱۴ هجري شمسي سرعت گسترش كارهاي زيربنايي، همزمان با تحولات صنعتي جهاني آنچنان گسترده است كه كيفيت و كميت محصولات سنتي ساختماني جواب‌گوي نيازها نبوده است و خصوصاً با شروع احداث راه‌آهن سراسري ضرورت استفاده از سيمان جهت ساخت پل‌ها و تونل‌ها و ايستگاه‌ها كاملاً محسوس‌تر گشت. از آنجايي كه سيمان كالايي ارزان قيمت و سنگين وزن است و مصرف آن وقتي مقرون به صرفه است كه محل توليد و مصرف، حتي‌الامكان نزديك به يكديگر باشند، لذا پس از مدتي كه سيمان وارد مي‌شد تصميم بر اين شد كه با توجه به وفور مواد اوليه سيمان در ايران، از محل عوايد حاصل از قند و شكر اقدام به تاسيس يك كارخانه ۱۰۰تني (روزانه) سيمان بشود. در سال ۱۳۱۰ اين تصميم شروع به عمل شده و مطالعات اوليه زمين‌شناسي منجر به انتخاب محلي واقع در ۷ كيلومتري جنوب تهران آن زمان و در كنار كوه بي‌بي‌شهربانو گرديد. كار احداث اين واحد با سرمايه ۸ ميليون ريالي در بهمن‌ماه ۱۳۱۲ به پايان رسيده و بلافاصله بهره‌برداري از آن آغاز گرديد. (تقريباً ۵۰ سال پس از ژاپن، ۶۰ سال پس از آمريكا، ۷۰ سال پس از آلمان و ۱۰۰ سال بعد از انگليس). با گذشت زمان و فزوني تقاضا براي اين محصول، نياز به كارخانه‌هاي ديگر معلوم و آشكار شد. لذا در تاريخ ۱۳۱۴ كارخانه ديگري با ظرفيت روزانه ۲۰۰ تن خريداري و در سال ۱۳۱۵ در جوار كارخانه قبلي عمليات ساختماني آن شروع و در سال ۱۳۱۶ بهره‌برداري از واحد دوم آغاز شد. شايد لزومي به گفتن ندارد كه ركن اصلي هر بنايي سيمان و خواص معجزه‌آساي آن مي‌باشد و هيچ سازه و بنايي بدون وجود سيمان قابل تصور هم نيست.[۱]
اجزاي تشكيل دهنده سيمان
مصالح آهكي خارجي (حدود ۶۰٪ الي ۶۷٪)
رس (حدود ۳٪ الي ۷٪)
سيليس (۱۷٪ الي ۲۷٪)
اكسيدهاي معدني[۲]
اكسيد آهن (۰/۵٪ الي ۶٪)Fe۲O۳
اكسيد سديم (۰/۲٪ الي ۱/۳٪)Na۲O
اكسيد منيزيم (۰/۱٪ الي ۴/۵٪)MnO
اكسيد پتاسيم (۰/۲٪ الي ۱/۳٪)K۲O
اكسيد آلومينيوم (۳٪ الي ۸٪)Al۲O۳
انواع سيمان
سيمان پرتلند تيپ I
سيمان پرتلند تيپ II
سيمان پرتلند تيپ III
سيمان پرتلند تيپ IV
سيمان پرتلند تيپ V
سيمان پوزولان
سيمان آميخته
سيمان برقي (پرآلومين)
سيمان رنگي
سيمان سفيد
سيمان سرباره‌اي ضد سولفات
سيمان پرتلند آهكي
سيمان بنائي
سيمان نسوز
سيمان چاه نفت
سيمان پرتلند ضدآب
سيمان گوگردي
سيمان باگيرش تنظيم شده[۳]
روشهاي ساخت سيمان
روش تر
روش نيمه تر
روش نيمه خشك
روش خشك[۴]
سيمان برقي
سيمان برقي اگر در مواد اوليه سيمان اكسيد آلومينيم زياد و آهك كم شود سيمان به دست آمده داراي خواصي ممتاز مي‌گردد؛ از اين رو، از ذوب كردن مخلوط بوكسيت و سنگ آهك در كورهٔ برقي در حرارت۱۵۰۰ تا۱۶۰۰ درجه به دست مي آيدكه مدتي آن را به حالت ذوب نگه داشته، به مرور سرد كرده‌اند. اين كار جز با نيروي برق امكان‌پذير نيست. ملات سيمان برقي باد نمي‌كند، زيرا آهك آزاددر آن وجود ندارد؛ بنابراين، در مقابل آب‌هاي سولفات دار و زمين‌هاي گچ دار مقاوم بوده براي سازه‌هاي دريايي نيز بسيار مناسب است. مقدار آب‌هاي لازم براي هيدراته شدن آن تقريبا دو برابر آبي است كه براي سيمان پرتلند لازم است، چون سيمان برقي زود گير است. اين سيمان خيلي سريع مقداري گرما پس مي‌دهد و در درجهٔ گرماي ملات آن نزديك به حد جوش آمدن آب مي‌رسد و به همين دليل سرما در آن چندان تاثيري ندارد.
استاندارد